Zgodnie z polskim prawem każdy dorosły człowiek może sam zdecydować, komu przekaże po śmierci swój majątek, sporządzając testament. Najbliższej rodzinie zmarłego może jednak przysługiwać prawo do zachowku, czyli części spadku, nawet jeśli jej członkowie nie zostali uwzględnieni w testamencie. Czym jest zachowek? Komu przysługuje, a kto nie ma do niego prawa? Odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.
Czym jest zachowek?
Zachowek służy ochronie interesów najbliższej rodziny spadkodawcy, czyli osób uprawnionych do dziedziczenia ustawowego. Zasady jego udzielania opisuje prawo spadkowe w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z definicją ustawową zachowek jest sumą, która należy się najbliższym zmarłego, jeśli spadkodawca pozostawił testament, w którym zostali pominięci. Jest to ułamek wartości udziału spadkowego, który przysługiwałby danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym, przyznawany niezależnie od woli spadkodawcy.
Co ważne, zachowek obejmuje jedynie pewną sumę pieniężną. W celu ustalenia jej wysokości konieczne jest określenie udziału spadkowego stanowiącego podstawę obliczenia zachowku. Uprawnieni nie mogą żądać wydania określonych przedmiotów wchodzących w skład majątku – można je pozyskać tylko w wyniku ugody pomiędzy stronami.
Czy przysługuje mi zachowek?
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, z prawa do zapłaty zachowku mogą korzystać: zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), małżonek i rodzice spadkodawcy. To, komu należy się zachowek, ustala się zgodnie z tym, kto dziedziczyłby po spadkodawcy, gdyby nie zostawił on po sobie testamentu. W pierwszej kolejności zachowek przysługuje więc zstępnym i małżonkowi. Rodzicom spadkodawcy prawo do zachowku przysługuje tylko wtedy, gdy w chwili śmierci spadkodawcy nie miał on zstępnych.
Do otrzymania zachowku nie są natomiast uprawnione:
- osoby, które zostały uznane za niegodne dziedziczenia,
- osoby, które zrzekły się dziedziczenia,
- osoby, które odrzuciły spadek,
- małżonek wyłączony od dziedziczenia w trybie art. 940 k.c. (gdy spadkodawca wniósł uzasadniony pozew o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy małżonka),
- osoby wydziedziczone przez spadkodawcę.
Prawo spadkowe precyzuje, że za spadkobiercę niegodnego można być uznanym przez sąd w jednym z trzech przypadków, jeśli:
- spadkobierca dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
- spadkobierca podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
- spadkobierca umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę.
Ile mi się należy?
Jaka jest wysokość zachowku? W większości przypadków uprawnionym z tytułu zachowku należy się połowa wartości udziału spadkowego stanowiącego podstawę jego obliczenia. Małoletni zstępny spadkodawcy oraz uprawniony trwale niezdolny do pracy mogą otrzymać natomiast aż dwie trzecie udziału spadkowego należnego zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego.
Aby ustalić wysokość zachowku, konieczne jest określenie udziału spadkowego stanowiącego podstawę obliczenia zachowku, wyrażonego ułamkiem. Przy obliczaniu zachowku bierze się pod uwagę również spadkobierców niegodnych i spadkobierców, którzy spadek odrzucili. Nie bierze się za to pod uwagę osób, które zrzekły się spadku lub zostały wydziedziczone.
Kiedy można wystąpić o zachowek?
O zapłatę zachowku można się ubiegać w określonym terminie – począwszy od ogłoszenia testamentu lub, jeśli spadkobierca go nie zostawił, otwarcia spadku. Przedawnienie roszczenia następuje wraz z upływem okresu 5 lat od tych zdarzeń.
Warto również wiedzieć, że jeśli osoby zobowiązane do zapłaty zachowku (najczęściej spadkobiercy testamentowi) nie wywiążą się z tej czynności, uprawniony do zachowku może skierować sprawę na drogę sądową.
Wykorzystaj swoje prawo do zachowku
Należysz do grona spadkobierców ustawowych i zostałeś pominięty w procesie dziedziczenia? Nie wiesz, czy masz prawo do wypłaty zachowku lub jaka kwota należy Ci się tytułem zachowku? Skontaktuj się z Kancelarią MKKL z Łodzi. Odpowiemy na wszystkie pytania i pomożemy Ci uzyskać należny zachowek.
