Czym jest prawo karno-skarbowe?

Od oszustw podatkowych do prania brudnych pieniędzy..

Definicja

Prawo karne-skarbowe jest szczególną gałęzią prawa karnego, która reguluje kwestię czynów zabronionych o charakterze finansowym. Polski ustawodawca przywiązuje szczególną wagę do tego rodzaju przestępstw, o czym świadczy odrębna ustawa w tej dziedzinie – Kodeks karny skarbowy z 10 września 1999 r.

Zakres

Kodeks karny skarbowy można uznać za doprecyzowanie przepisów umieszczonych w Kodeksie karnym. W rzeczywistości jest on nakierowany na regulację przestępstw o charakterze finansowym skierowanych głównie przeciwko interesowi Skarbu Państwa i szeroko rozumianych finansów krajowych.

Prawo karno-skarbowe dotyczy szeregu różnych przestępstw takich jak oszustwa podatkowe, niepłacenie podatków, obrót pustymi fakturami i inne. KKS odnosi się, podobnie jak KK, do kwestii recydywy, możliwości łagodzenia i zaostrzania kary, czy wreszcie zbiegu przestępstw.

Podmioty związane

Kodeks karny skarbowy obowiązuje tak naprawdę wszystkich obywateli, ponieważ jest ustawą zawierającą przepisy o charakterze prawa powszechnie obowiązującego. W praktyce oznacza to, że przestępstwo karne skarbowe może popełnić każdy, o ile oczywiście swoim zachowaniem wypełni znamiona czynu określonego w KKS. Te zaś ograniczoną są często do węższej kategorii osób, np. podatników.

Warto zwrócić uwagę, iż KKS – oprócz odpowiedzialności samego sprawcy – przewiduje również odpowiedzialność posiłkową podmiotu, w którego imieniu działał sprawca. W praktyce odnosi się to przede wszystkim do spółek, które można zobowiązać do zapłaty grzywny wymierzonej bezpośrednio prezesowi.

Prawodawstwo i przepisy

Czyny karno-skarbowe opisane są przede wszystkim w Kodeksie karnym skarbowym. Pamiętać niemniej trzeba, że jedno zachowanie może wyczerpywać jednocześnie znamiona czynu skarbowego – i podpadać pod KKS, jak i czynu „powszechnego” – i podpadać pod KK. W przypadku takiego zbiegu sąd będzie co prawda przypisywał oba czyny, jednak do wykonania będzie tylko jedna kara, ta surowsza.

Kary

Zgodnie z treścią art. 22 KKS karami za przestępstwa skarbowe są:

• kara grzywny w stawkach dziennych;
• kara ograniczenia wolności;
• kara pozbawienia wolności.

Środkami karnymi są natomiast:

• dobrowolne poddanie się odpowiedzialności;
• przepadek przedmiotów;
• ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów;
• przepadek korzyści majątkowej;
• ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej;
• zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska;
• podanie wyroku do publicznej wiadomości;
• pozbawienie praw publicznych;
• środki związane z poddaniem sprawcy próbie: warunkowe umorzenie postępowania karnego, warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe zwolnienie.

Środkami zabezpieczającymi są:

• elektroniczna kontrola miejsca pobytu;
• terapia;
• terapia uzależnień;
• pobyt w zakładzie psychiatrycznym;
• przepadek przedmiotów;
• zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska.

Procedury

Procedura mająca na celu wykrycie i ukaranie sprawy przestępstwa karnego skarbowego jest w dużej mierze zbliżona z czynnościami podejmowanymi w ramach ogólnego postępowania karnego (związanego z czynami zabronionymi niemającymi skarbowego charakteru). Wynika to przede wszystkim z art. 113 KKS, zgodnie z którym w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego, jeżeli przepisy Kodeksu karnego skarbowego nie stanowią inaczej.

W stosunku do przestępstw skarbowych nie stosuje się przepisów:

• Kodeksu postępowania karnego dotyczących pokrzywdzonego i mediacji;
• art. 325f Kodeksu postępowania karnego – dotyczące tzw. postępowania rejestrowego.

W postępowaniu w sprawach o wykroczenia skarbowe nie stosuje się natomiast przepisów:

• Kodeksu postępowania karnego dotyczących środków zapobiegawczych, poszukiwania oskarżonego i listu gończego;
• art. 18 § 1, art. 400 i art. 589a-589f, art. 590-607zc, art. 611g-611s oraz art. 615 Kodeksu postępowania karnego.

Przepisy KKS mają na celu takie ukształtowanie postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, aby osiągnięte zostały cele tego postępowania w zakresie wyrównania uszczerbku finansowego Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innego uprawnionego podmiotu, spowodowanego takim czynem zabronionym. Organ prowadzący postępowanie jest obowiązany pouczyć sprawcę o przysługujących mu uprawnieniach w razie wyrównania uszczerbku finansowego Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innego uprawnionego podmiotu.

Podsumowanie

Prawo karne skarbowe jest odrębną dziedziną prawa, które znajduje zastosowanie przy czynach zabronionych o charakterze finansowym, skierowanych głównie przeciwko interesom Skarbu Państwa. Tak naprawdę do odpowiedzialności za przestępstwa lub wykroczenia skarbowe można pociągnąć nie tylko osobę fizyczną, ale w niektórych przypadkach również i osobę prawną.

Źródła

• Art. 22, 113 Kodeksu karnego skarbowego