Kłamstwa towarzyszą ludziom na całym świecie codziennie. Niekoniecznie wypowiadane są one w złej wierze, mogą być tak zwanymi „white lies” – czyli białymi kłamstwami, gdy chcemy uniknąć zakłopotania lub zranienia drugiej osoby. Przestępcy zaś oczywiście chcą uniknąć kary, uchronić swoich współpracowników, zatuszować zbrodnię. Badanie wariografem, który bywa nazywany również wykrywaczem kłamstw ma za zadanie zweryfikować prawdomówność badanego.
Wariograf – czym jest?
Wariograf jest urządzeniem stworzonym z myślą o sprawdzaniu wiarygodności i szczerości badanego. Swoje początkowe zastosowanie znalazł w policji, by rozszerzyć możliwość pracy również podczas procesów sądowych, rekrutacji do państwowych służb oraz niejednokrotnie w celach prywatnych. Świadomość istnienia w powszechnej świadomości społecznej wariograf zawdzięcza kulturze i konwencji filmów śledczych.
Wariograf – jak działa?
Wariograf bazuje na teorii, iż o ile człowiek może świadomie mijać się z prawdą, tak nie jest on w stanie oszukać podświadomych czynników, które wpływają na fizjologiczne reakcje organizmu. Zatem badanie wariografem w dużej mierze polega na rejestrowaniu właśnie zmian psychofizycznych, które następują w wyniku pytań o np. kluczowe informacje dotyczące zbrodni. Czynnikami, na których opiera się badanie wariografem są:
- zmiany ciśnienia krwi,
- zmiany w tempie oddechu,
- skoki pulsu,
- pocenie się,
- zmiany w przewodnictwie prądu elektrycznego przez skórę.
Badanemu zdane zostają pytania, które dotyczyć muszą konkretnej czynności. Nie mogą one nawiązywać do:
- zdarzeń z przyszłości,
- poglądów na sprawę osoby badanej,
- uczuć objętej badaniem.
Wariograf rejestruje powyższe czynniki i ich ewentualne zmiany w trakcie trwania serii pytań. Interpretacji wyników badania dokonują biegli w tej dziedzinie specjaliści tak zwani poligraferzy, którzy biorą też pod uwagę czynniki środowiskowe, mogące wpływać na zmiany zachodzące w ciele badanego. Po dogłębnej analizie pozyskanego materiału może on zweryfikować, czy badany wykazuje się reakcjami odpowiednimi dla osoby, która stara się zatajać prawdę.
Wariograf – Nowoczesne urządzenie
Obecnie do profesjonalnych badań wykorzystuje się wariografy cyfrowe, które zastąpiły i wyparły z rynku urządzenia analogowe (starsze, mniej dokładne poligrafy analogowe, które obecnie można oglądać wyłączenie w muzeach).
➡ Wariograf cyfrowy a poligraf analogowy – Poznaj różnicę
Wariograf – jak wygląda badanie?
Badanie przeprowadza wykwalifikowany specjalista, najczęściej akredotwany w Polsce przez Instytut Badań Wariograficznych lub posiadający uprawnienia międzynarodowe (British Polygraph Society, European Polygraph Association)
Osobie badanej założone zostają odpowiednie czujniki, które holistycznie badają różnorodne zmiany fizjologiczne. Czujniki te zakładane są na:
- klatkę piersiową, by mierzyć tempo oddechu,
- opuszki palców, by rejestrować przewodnictwo elektryczne skóry,
- przedramię, by wyłapywać ewentualne zmiany ciśnienia krwi lub tętna.
Miejscem wykonywania badań powinno być pomieszczenie, które wolne jest od wszelkich czynników, które mogą zakłócić funkcje poznawcze danej osoby takie jak: pamięć, uwaga i koncentracja. Unikać należy wpuszczania osób trzecich na salę, na której odbywa się badanie, bowiem mógłby być to czynnik stresogenny. Zalecane jest, by pokój do przeprowadzania badań był wyciszony tak, żeby niepożądane dźwięki nie mogły rozproszyć badanego i tym samym doprowadzić do zakłamania wyników.
Wariograf – o co pyta badacz?
Badanemu zadawane są trzy rodzaje pytań:
- neutralne – niepowiązane z sytuacją, która jest powodem wykonywania badania,
- kontrolne – badanemu zadawane jest pytanie o jego dane – by zarejestrować wyniki w trakcie mówienia przez niego prawdy oraz prosi się, by skłamał, żeby wariograf mógł pokazać odczyt, jaki powstaje, podczas próby kłamstwa,
- krytyczne – związane ściśle z omawianą sprawą.
Wariograf – czy da się oszukać?
Metoda badania wariografem przestaje już być kojarzona z niemal ezoterycznymi praktykami. Sprzęt jest udoskonalany dzięki postępowi technologii. Niektórzy specjaliści postulują, iż badania wykonane w warunkach niezakłóconych mogą osiągać poziom wiarygodności plasujący się na poziomie 95%. Wariograf jest urządzeniem, którego nie da się oszukać, ponieważ rejestruje ono reakcje stresowe, zmiany oddechowe i napięcie mięśniowe. Jedynym elementem podatnym na manipulację jest czynnik ludzki, w postaci specjalisty analizującego pozyskane wyniki badań.
Wyniki badań wariografu i jego analiza w połączeniu z wykonaniem badań psychologicznych, których testy również posiadają mechanizmy wykrywające skłonność do kłamstwa, mogą dać bardzo wiarygodny portret osoby badanej.
