Z uwagi na dynamicznie zmieniające się przepisy prawa podatkowego w Polsce, w tym międzynarodowego prawa podatkowego obowiązującego w Polsce oraz ze względu na ratyfikowanie przez Polskę licznych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania w tym Konwencji wielostronnie implementującej środki traktatowego prawa podatkowego mającego na celu zapobieganie erozji podstawy opodatkowania i przenoszeniu zysku, sporządzonej w Paryżu dnia 24 listopada 2016 r. (dalej: Konwencja MLI) wielu marynarzy zastanawia się czy muszą rozliczyć swoje wynagrodzenie osiągane z pracy na statku w Polsce.
Porównywanie i konsultowanie swojej sytuacji podatkowej z innymi marynarzami oraz samodzielne orientowanie się w przepisach podatkowych, orzeczeniach sądów administracyjnych, a także interpretacjach podatkowych organów podatkowych może okazać się zgubne dla marynarza. Podkreślić należy, iż z uwagi na specyfikę zawodu rozliczenia podatkowe każdego marynarza wygląda inaczej ze względu na różny typ statku, rejon operowania statku, czy podmiot faktycznie odpowiedzialnych za jego eksploatację. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie podstawowych informacji oraz zasad opodatkowania dochodów osób wykonujących prace na morzu, bez względu na charakter zajmowanego stanowiska czy pozycji na statku.
1. Obowiązek rozliczania dochodu i składania zeznań podatkowych przez marynarzy
Na wstępie podkreślić należy, iż rozliczanie się z urzędem podatkowym obejmuje bezwzględnie każdego marynarza, który jest polskim rezydentem podatkowym.
Tak było przed podpisaniem konwencji MLI i sytuacja ta nie zmienia się po jej podpisaniu.
Kwestię rezydencji podatkowej w Polsce rozstrzygają przepisy ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej jako u.p.d.o.f.).
Zgodnie z przywołaną wyżej ustawą za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:
1) posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2) przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. Przepisy art. 3 ust. 1, 1a stosuje się z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska (art. 4a ww. ustawy).
Obie powyższe przesłanki – powodujące ustalenie miejsca zamieszkania w Polsce – mają charakter rozłączny. Wystarczające jest spełnienie choćby jednej z nich, aby uznać, że podatnik ma miejsce zamieszkania w Polsce.
Przy czym na gruncie prawa polskiego obowiązuje zasada, w myśl której każda osoba fizycznie ma jedno – i tylko jedno – miejsce zamieszkania.
Inaczej mówiąc, rezydenci podatkowi to osoby, które mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w Polsce. Mają oni nieograniczony obowiązek podatkowy, czyli opodatkowaniu w Polsce podlegają wszystkie ich dochody, uzyskane zarówno w Polsce, jak i za granicą.
2. Uwzględnienie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz Konwencji MLI przy ustalaniu obowiązku podatkowego marynarza
Dotychczas rozliczenia podatkowe między państwami regulowały umowy dwustronne o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawierane każdorazowo między państwami.
Umowy takie najczęściej przewidywały dwie najczęściej stosowane metody uniknięcia podwójnego opodatkowania:
1. zwolnienie z progresją – oznacza, że w Polsce wyłącza się z podstawy opodatkowania dochód osiągnięty za granicą, zwolniony z opodatkowania na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Dla marynarza, który osiąga jedynie dochód z pracy na statku, do którego zastosowanie znajduje przedmiotowa metoda jest to równoznaczne z brakiem obowiązku składania zeznania podatkowego w Polsce. Jednak, jeżeli taki marynarz osiąga w Polsce dochód, będzie zobowiązany do uwzględnienia w zeznaniu tak osiąganego dochodu dla ustalenia stawki podatku od pozostałego (krajowego) dochodu – podlegającego opodatkowaniu w Polsce.
2. odliczenie proporcjonalne – zakłada opodatkowanie dochodu zza granicy w kraju rezydencji podatkowej, bez względu na to czy podatnik osiągał również dochód podlegający opodatkowaniu w Polsce np. z umowy o prace czy umowy zlecenia. Podatek zapłacony w kraju uzyskania przychodu, jest jednak odliczany od tego, który należy uiścić w Polsce. Takie odliczenie możliwe jest tylko do wysokości podatku, który przypada proporcjonalnie na dochód uzyskany zza granicy. Przy metodzie tej podatnik- marynarz uprawniony jest do skorzystania z ulgi abolicyjnej.
Niekiedy sama umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania wskazuje wprost miejsce opodatkowania dochodu marynarza poprzez wskazanie, iż taki dochód opodatkowany jest w państwie rezydencji podatkowej marynarza (np. umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania z Kanadą i Holandią) lub też może podlegać opodatkowaniu tylko w państwie, w którym mieści się siedziba podmiotu faktycznego zarządu, co oznacza, że nie stosuje się żadnej z ww. metod unikania podwójnego opodatkowania (np. Szwajcaria).
Obecnie poza umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartymi przez Polskę z danym państwem, ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazuje, że przy ustalaniu obowiązków podatkowych w Polsce należy również uwzględnić postanowienia Konwencji MLI, która sukcesywnie zmienia postanowienia danych umów polegających na zmianie metody wyłączenia z progresja na metodę proporcjonalnego odliczenia.
Jeśli państwo, podpisało Konwencję MLI, ale jeszcze jej nie ratyfikowało albo w ogóle nie jest jej sygnatariuszem, należy stosować umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawartych pomiędzy Polską a określonym państwem.
3. Zwolnienie z podatku dochodowego od osób fizycznych marynarzy na podstawie krajowych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
Od 01 stycznia 2020 r. ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje zwolnienie z obowiązku składania deklaracji podatkowych, a tym samym rozliczania się z polskim fiskusem dla marynarzy.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 23c oraz ust. 35 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych zwolnieniu z obowiązku składania deklaracji podatkowej podlegają dochody marynarzy, którzy są obywatelami państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, uzyskane z tytułu pracy na statkach morskich używanych do przewozu ładunku lub pasażerów w żegludze międzynarodowej, jeżeli była ona w danym roku podatkowym wykonywana łącznie przez okres co najmniej 183 dni, z wyjątkiem pracy wykonywanej na:
a) holownikach, na których mniej niż 50% czasu pracy faktycznie wykonywanej przez holownik w ciągu roku stanowił przewóz ładunku lub pasażerów drogą morską,
b) pogłębiarkach, na których mniej niż 50% czasu pracy faktycznie wykonywanej przez pogłębiarkę w ciągu roku stanowił przewóz wydobytego materiału drogą morską.
Aby faktycznie móc skorzystać z przedmiotowego zwolnienia marynarz będący polskim rezydentem podatkowym musi łącznie spełnić wszystkie przesłanki wymienione w powyższym artykule oraz złożyć do urzędu skarbowego odpowiednie zaświadczenie (zaświadczenie takie wystawi armator lub agencja zatrudnienia) w termin do 30 kwietnia następnego roku podatkowego.
Podsumowanie
Sytuacja prawna dotycząca podatków marynarskich jest złożona, wieloaspektowa i niejednokrotnie skomplikowana. Nieprecyzyjne i nowe przepisy, sprzeczne wyroki sądów administracyjnych, niejasne interpretacje organów podatkowych, „opinie kolegów po fachu” – wszystko to może mocno zakrzywić obraz sytuacji podatkowej danego podatnika. Jak wynika z powyższych ogólnych informacji błędnym jest założenie i twierdzenie, iż w przypadku, w którym marynarz wykonuje prace najemną na statku powyżej 183 dni nie musi rozliczać się w Polsce. Niekiedy również marynarze osiągający dochód, do których zastosowanie znajduje korzystna metoda wyłączenia z progresja, są zobowiązani do składania zeznań podatkowych w Polsce m.in. w sytuacji, w której osiągają równocześnie dochód w Polsce z tytułu umowy zlecenia, umowy o prace czy też emerytury. Ponadto, należy mieć na uwadze, iż w związku z obowiązywaniem Konwencji MLI co roku w wybranych Państwach zmienia się metoda unikania podwójnego opodatkowania, co również wpływa na zmianę sytuacji podatkowej danego marynarza. Z uwagi na powyższe, Kancelaria Radcy Prawnego Natalia Zielmachowicz rekomenduje, aby każdy marynarz, który nie jest pewien swojej sytuacji podatkowej zasięgał opinii profesjonalistów w celu uniknięcia ewentualnych negatywnych konsekwencji w kontaktach z organami podatkowymi.
