Intercyza, czyli małżeńska umowa majątkowa to czynność prawna, w drodze której możliwa jest modyfikacja stosunków majątkowych pomiędzy małżonkami. Taką umowę można zawrzeć zarówno przed zawarciem związku małżeńskiego jak i w trakcie jego trwania. Możliwe jest także zawarcie intercyzy po rozwodzie, ale przed uprawomocnieniem wyroku rozwodowego. Oczywiście kiedy umowę zawierają osoby, które dopiero zamierzają zawrzeć związek małżeński, umowa ta wywiera skutek z chwilą zawarcia związku małżeńskiego.
Dopuszczalna treść małżeńskiej umowy majątkowej
Na gruncie prawa polskiego małżonkowie mogą poprzez umowę rozszerzyć lub ograniczyć wspólność ustawową, ustanowić rozdzielność majątkową albo rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Dopuszczalnym jest także (w granicach, o których mowa powyżej) umowne ustanowienie ustroju wspólności ustawowej – po takie rozwiązanie można sięgnąć:
a. Wówczas, gdy małżonkowie wyrażają wolę zastąpienia ustrojem wspólności ustawowej obowiązujący ich dotychczas ustrój wspólności rozszerzonej lub ograniczonej, umowny ustrój pełnej rozdzielności lub ustrój rozdzielności z wyrównaniem dorobków;
b. Wówczas, gdy małżonkowie pragną położyć kres ustrojowi przymusowemu ustanowionemu przez sąd na żądanie jednego z małżonków lub na żądanie wierzyciela Małżonkowie nie mogą zaczerpnąć reżimu majątkowego z prawa obcego czy też z nieobowiązujących już polskich regulacji.
Rozszerzenie lub ograniczenie wspólności w czasie trwania małżeństwa może dotyczyć:
a. Albo tylko przedmiotów majątkowych, które nabyte zostaną w przyszłości
b. Albo tylko przedmiotów majątkowych, które już zostały nabyte i należały dotychczas:
– gdy chodzi o rozszerzenie wspólności – do majątku osobistego jednego z małżonków
– gdy chodzi o ograniczenie wspólności – do majątku wspólnego małżonków
c. Albo jednych i drugich
Wymagania dotyczące zdolności prawnej małżonków
Niewątpliwy jest fakt, iż osoba, której zdolność do czynności prawnych została ograniczona, w drodze ubezwłasnowolnienia częściowego, nie może zawrzeć małżeńskiej umowy majątkowej, ze względu na to, że skutki majątkowe małżonków w sytuacji, gdy któryś z nich jest osobą ubezwłasnowolnioną, podlegają z mocy prawa przymusowemu ustrojowi rozdzielności majątkowej. Tak samo wygląda sytuacja w przypadku małżonka ubezwłasnowolnionego całkowicie.
Co do nupturienta ograniczonego w zdolność do czynności prawnych z powodu małoletności uzasadnione jest przyjęcie, iż może on zawrzeć małżeńską umowę majątkową.
Działanie przez pełnomocnika
Ze względu na to, że ustawodawca nie przesądził czy małżeńska umowa majątkowa może zostać zawarta przez pełnomocnika, należy przyjąć, iż takie działanie jest dopuszczalne. Pełnomocnictwo takie winno być udzielone w formie aktu notarialnego i powinno dokładnie określać postanowienia małżeńskiej umowy majątkowej, do której zawarcia umocowuje oraz, jeżeli do zawarcia umowy ma dojść przed zawarciem małżeństwa – winno wskazywać także osobę kontrahenta.
Forma
Dla małżeńskiej umowy majątkowej wymagana jest forma aktu notarialnego. Konieczność takiej formy dotyczy również zmiany oraz rozwiązania małżeńskiej umowy majątkowej. Niezachowanie wymaganej formy skutkuje bezwzględną nieważnością umowy.
Umowna rozdzielność majątkowa
Jest to reżim zapewniający każdemu z małżonków najdalej idącą autonomię względem współmałżonka. Należy wskazać, iż chodzi tu o tzw. pełną rozdzielność majątkową.
Taki reżim zaspokaja oczekiwania małżonków, którzy wyrażają wolę zupełnego oddzielenia relacji uczuciowych od interesów majątkowych. Dla przykładu omawiany reżim stanowi świetne rozwiązanie w przypadku, gdy któryś z małżonków prowadzi działalność zarobkową wiążącą się z dużym ryzykiem finansowy. Oprócz tego ustanowienie tego rodzaju reżimu majątkowego może okazać się odpowiednim rozwiązaniem w celu ochrony interesów dzieci pochodzących z poprzedniego związku któregoś z małżonków z inną osobą.
Wymagane jest oczywiście, by strony decydujące się na wybór omawianego ustroju były świadome, że ani w czasie jego trwania, ani po jego ustaniu nie zapewnia on uczestnictwa w majątku czy też w zysku wypracowanym przez współmałżonka.
Należy również pamiętać, że rygor ustroju rozdzielności majątkowej nie może zostać złagodzony przez małżonków poprzez włączenie niektórych przedmiotów majątkowych pod reżim małżeńskiej wspólności majątkowej. W ramach omawianego reżimu małżonkowie mogą natomiast, zgodnie z prawem, nabywać rzeczy – w drodze czynności prawnej czy ewentualnie zasiedzenia – na współwłasność w częściach ułamkowych. Oznacza to w takim przypadku, że do majątku osobistego małżonka wchodzi wówczas udział we współwłasności.
Pod rządem reżimu rozdzielności majątkowej istnieją tylko dwie masy majątkowe – majątki osobiste każdego z małżonków.
Jeśli do rozdzielności majątkowej dochodzi wraz z chwilą zawarcia małżeństwa, to każdy z małżonków zachowuje przedmioty majątkowe należące do niego w chwili zawarcia małżeństwa oraz te, które nabędzie później, w czasie trwania ustroju.
Jeżeli jednak małżonkowie zdecydują się na ustanowienie ustroju rozdzielności w czasie trwania małżeństwa, a dotąd małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności (ustawowej lub umownej), to z chwilą tą w skład majątku osobistego małżonka wchodzi udział w majątku objętym dotychczas małżeńską wspólnością majątkową. Oprócz tego małżonek zachowuje (w ramach swego majątku osobistego) przedmioty majątkowe należące dotąd do jego majątku osobistego oraz te, które nabędzie później. Wskazuję, że w rozpatrywanym przypadku powstaje oczywista potrzeba podziału majątku objętego wcześniej małżeńską wspólnością majątkową.
Jeżeli natomiast małżonkowie zdecydują się na ustanowienie ustroju pełnej rozdzielności majątkowej, ale dotychczas ich stosunki majątkowe podporządkowane były ustrojowi rozdzielności z wyrównaniem dorobków, to z tą chwilą do majątku osobistego małżonka, którego dorobek jest mniejszy, wchodzi wierzytelność z tytułu wyrównania dorobków.
W razie ustania ustroju rozdzielności majątkowej każdy z małżonków pozostaje podmiotem praw wchodzących w skład jego majątku osobistego.
Ustrój wspólności umownej
Na gruncie prawa polskiego jako ustrój wspólności umownej poczytywane są reżim wspólności rozszerzonej albo reżim wspólności ograniczonej.
Pod rządem ustroju wspólności umownej (czy to rozszerzonej, czy ograniczonej) występują zatem trzy masy majątkowe: majątek wspólny oraz majątki osobiste małżonków.
Wspólność rozszerzona polega na tym, że małżonkowie włączają do majątku wspólnego, w drodze umowy, przedmioty majątkowe podporządkowane dotychczas przez przepisy o ustroju wspólności ustawowej do majątku osobistego.
Ustawodawca jednak, na gruncie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wyznaczył granicę umownego rozszerzenia wspólności. Niedopuszczalne jest zatem rozszerzenie wspólności ustawowej na:
1. Przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny,
2. Prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,
3. Prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
4. Wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia na doznaną krzywdę,
5. Niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.
Postanowienia umowy sprzeczne z powyższym są nieważne. Jeżeli jednak bez tych postanowień umowa nie zostałaby zawarta, to wówczas nieważna jest cała umowa.
Z ograniczeniem wspólności mamy do czynienia wówczas gdy małżonkowie w drodze umowy wyłączają z majątku wspólnego przedmioty, które przy wspólności ustawowej należałyby do tej masy.
W interpretacji wszystkich przepisów dotyczących intercyzy małżeńskiej pomocny będzie adwokat Gdańsk, który udziela porad prawnych na terenie Trójmiasta i okolic. Z pewnością pomoże i doradzi nie tylko w sprawach dotyczących prawa rodzinnego, ale także w sprawach karnych czy sprawach cywilnych.
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków
Reżim rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków jest ustrojem, który łączy w sobie zalety ustroju pełnej rozdzielności majątkowej oraz ustroju wspólności majątkowej. Jest to dobre rozwiązanie dla małżonków, którzy wyrażają wolę zachowania niezależności majątkowej, ale jednocześnie w określonym stopniu małżonkowi ekonomicznie słabszemu ochronę po ustaniu omawianego ustroju.
Ustanowienie takiego ustroju polega na tym, że w czasie jego trwania małżonkowie funkcjonują na tych samych zasadach jak w przypadku pełnej rozdzielności majątkowej, której podstawowym celem jest autonomia majątkowa każdego z małżonków. Kiedy omawiany reżim ustaje, daje on możliwość małżonkowi z mniejszym dorobkiem, „uczestnictwa w dorobku współmałżonka”. Należy uznać, że chodzi tu o uczestnictwo w korzyściach a nie stratach, co oznacza że jeśli po stronie danego małżonka występuje deficyt, czyli saldo ujemne, to taki małżonek sam ponosi ciężar owego deficytu.
